G. M. Tamás në Shkolla Verore si Shkollë 2019
5 gusht, 2019, 20:20
Vendi: Klubi i Boksit
Shkolla Verore si Shkollë
5 - 21 gusht, 2019
Stacion – Qendra për Art Bashkëkohor Prishtina ka kënaqësinë të prezentoj "A kishte fashizëm në Evropë pas vitit 1945?" nga G. M. Tamás, pjesë e Programit Publik të Shkolla Verore si Shkollë 2019.
Është zakon të akuzosh forca të ndryshme politike dhe kulturore për të qenit - gjoja - "fashiste". Këto akuza zakonisht refuzohen. Dy dekada më parë, unë shkrova një ese ku tregohet se si pas epokës së konfrontimeve të mëdha të armatosura, disa elemente të fashizmit ishin ruajtur ose ringjallur në një dekor që është parlamentar apo edhe 'demokrati', nën emrin e "post-fashizmit" (Rishikimi i Bostonit, Verë 2000).
Sa seriozisht duhet t'i marrim këto terma?
Vështirësitë janë ndriçuese në vetvete. Kombinimi i një mohimi të cilësisë së një qytetari me tërësinë ose për një pjesë të bashkësisë politike (zakonisht, që përbëhet nga qytetarë të një kombi-shteti ose një rajoni) nga një shtet modern kapitalist, pra një divorc rrënjësor midis njeriut dhe qytetarit, është një nga karakteristikat e fashizmit. Kjo është ekzekutuar me dhunë dhe mobilizim ‘totalitar’ të masave. Këto elemente të fundit, megjithëse nuk mungojnë plotësisht, tani janë të rralla.
Cfarë është dallimi?
Pse është e mundur të mohosh ose kufizosh në mënyrë radikale shtetësinë (pjesëmarrja politike dhe sovraniteti i afirmuar me ligj kushtetues) pa një rekurs të domosdoshëm për terrorin, shtetin policor, shtetin njëpartiak, pezullimin e autonomisë së rregullave ligjore dhe autoriteteve?
Ndryshimi është, natyrisht, mungesa e një lëvizjeje të punëtorëve socialistë, e cila - fillimisht - u drejtua kundër-revolucioneve fashiste.
Fashizmi ishte një pajisje për të parandaluar një revolucion socialist në Perëndim. Ishte një lloj kundër-revolucioni paragjykues që konfiskoi fuqinë politike nga borgjezia gjithashtu, ndërsa mbajti të paprekur pronën private (si institucion). Kjo ka mobilizuar klasën punëtore dhe borgjezinë e imët kundër shtetit borgjez liberal dhe parandaloi koalicionin e iluminizmit borgjez dhe komunizmit. Cmimi për këtë ishte një luftë botërore dhe vuajtje njerëzore të pashembullt, por Evropa ende nuk është socialiste - që është rezultati i dëshiruar. Objektivi kryesor botëror-historik i fashizmit arrihet.
Kriza e tanishme ka nevojë, por nuk e ka një mobilizim të tillë, objektivi kryesor mungon, megjithatë ulja dhe kufizimi i qytetarisë demokratike vazhdon. Metoda është e njëjtë si gjithmonë në rastet e shtypjes madhore (konfiskimit të lirisë) në shoqëritë kapitaliste: shndërrimi i konflikteve të klasave dhe konjakteve të tyre në konflikte etnike (racore, fetare-emërtuese, ‘kulturore' dhe konfliktet.
G. M. Tamás, filozof hungarez dhe shkrimtar prolifik i eseve, lindi në Kolozsvár (Transilvani, Rumani) më 1948. Pas një periudhe të shkurtër si redaktor i një gazete javore letrare në gjuhën hungareze, ai u fut në listen e zezë prej botimeve dhe u keqtrajtua nga policia sekrete e regjimit Ceauşescu. I detyruar të emigrojë në Hungari në 1978, ai dha mësim për dy vite në Universitetin e Budapestit (ELTE), pastaj u pushua nga puna ngase kishte botuar (dhe nënshkruar haptazi) traktate të paligjshme në samizdat. Ai më pas u bë një figurë udhëheqëse në lëvizjet disidente në Evropën Lindore.
Nga 1986 deri në ditët e sotme, ai ka mbajtur një numër takimesh vizituese (në Columbia, Oxford, Wilson Center, École des Hautes Études en Sciences Sociales, Chicago, Wissenschaftskolleg zu Berlin, Georgetown, Yale, New School etj.).
Ai u përzgjedh në parlament në vitin 1990 dhe u zgjodh drejtor i Institutit të Filozofisë të Akademisë Hungareze të Shkencave në vitin 1991. Në vitet 1994 dhe 1995, ai u largua nga të dyja. Më vonë, ai humbi punën e tij në Akademinë e Shkencave (ka pasur protesta publike për këtë) dhe punon si autor i pavarur.
Pikëpamjet e tij mbi filozofinë politike dhe teorinë politike u zhvendosën gradualisht në të majtë. Ai thuhet se i përket - Žižekut, Badious, Kurz, Negri dhe të tjerë - shoqërisë së marksizmit evropianë. Punimet e profesor Tamas (në hungarisht) janë të shumta: ndër të tjera, një ese mbi Descartes (1977), Törzsi fogalmak (Konceptet Tribal, materialet e mbledhura filozofike, 2 vëllime, 1999), të tjerat u përkthyen në katërmbëdhjetë gjuhë (ose të shkruara drejtpërdrejt në anglisht), e. g., L’Oeil et la main (1985), Les Idoles de la tribu (1989), "Telling the Truth about Class" (Socialist Register 2006), Innocent Power (2012),Postfascism şi anticomunism (2014), "Ethnicism After Nationalism" (Socialist Register 2015), Kommunismus nach 1989 (2015), K filosofii socializmu (2016), Komunizem po letu 1989 (2016) e kështu me radhë.